استفاده از روغن غیر استاندارد، دیر عوض کردن روغن، خرابی اویل پمپ و 3 عامل مهم دیگر از دلایل اصلی یاتاقان زدن موتور ماشین می باشند.
یاتاقان چیست؟ یاتاقان ورقه ای نازک و به شکل نیم دایره است که محل اتصال دسته شاتون با میل لنگ است. وظیفه این قطعه جلوگیری از اصطکاک بین شاتون و میل لنگ و روان کار کردن آنهاست که با از بین رفتن لایه روغن و تماس مستقیم یاتاقان با میل لنگ به اصطلاح می گویند موتور یاتاقان زده است. در ادامه به مهمترین دلایل یاتاقان زدن که دانستن آنها می تواند شما را از هزینه کرد چن میلیونی در امان نگه دارد و نشانه های یاتاق زدن موتور خودرو اشاره خواهیم کرد.
دلایل اصلی یاتاقان زدن موتور ماشین :
1. استفاده از روغن غیر استاندارد : یکی از علت های اصلی یاتاقان زدن موتور استفاده از روغنی است که هیچگونه استانداردی در ساخت آن لحاظ نشده است. این روغن ها گمنام هستند و هیچ شرکت خودروسازی آنها را پیشنهاد نمیدهد. استفاده از روغن های تقلبی هم که در این روزها بوفور در فروشگاههای لوازم یدکی و تعویض روغنی ها دیده میشود، عامل بی چون و چرای یاتاقان زدن خودروست.
نکته مهم : موتورهای XU7 متعلق به خودروهای 405، پرشیا، سمند و جدیداً آریسان، بصورت 4 فصل در تمام نقاط ایران به روغن 20-50 احتیاج دارند. توصیه اکید داریم که استفاده بغیر از این روغن باعث ضعیف شدن یاتاقان ها و در نهایت سوختن آنها خواهد شد.
2. دیر عوض کردن روغن موتور : روغن را سر کیلومتر تعیین شده، تعویض کنید. ما معمولاً عادت داریم که روغن را با توجه به رنگ و مقداری که بر روی گژ روغن مشخص است، تعویض میکنیم و توجهی به میزان کارکرد روغن و کیلومتر طی شده آن نداریم. روغن موتور اگر خاصیت روان کنندگی خود را از دست بدهد یا در این مورد ضعیف عمل کند، باعث ایجاد اصطکاک، بالا رفتن دمای موتور، ضعیف شدن یاتاقان ها و در نهایت سوختن آن میشود.
3. کم بودن سطح روغن : برخی از خودروها بدلیل مشکلات فنی، ممکن است روغن ریزی یا روغن سوزی داشته باشند. در این مواقع سریعاً باید نسبت به رفع این مشکلات اقدام کرد چون متحمل هزینه های گزاف تعمیر موتور و تعویض یاتاقان خواهید شد.
4. خرابی اویل پمپ : اویل پمپ بعنوان قلب تپنده موتور، وظیفه ارسال روغن به بخش های مختلف موتور را بر عهده دارد. اگر در این بین اویل پمپ خراب شود، روغن با اُفت فشار همراه میشود و روغن مورد نیاز برای روغن کاری قطعات تامین نمیشود. در نتیجه سطح تماس و اصطکاک بین یاتاقان و میل لنگ به اوج خود میرسد که باعث از بین رفتن و سوختن هر دو قطعه میشود.
5. گرفتگی توری اویل پمپ : ممکن است بُراده ها و لجن سبب گرفتگی توری اویل پمپ شوند. در این حالت روغن بخوبی توسط اویل پمپ، پمپاژ نمیشود و در نتیجه فشار روغن کاهش می یابد که در این حالت، اولین و مهمترین جایی از موتور که ممکن است آسیب ببیند، یاتاقان ها هستند. در نظر داشته باشید که استفاده از روغن های تقلبی سبب گرفتگی توری اویل پمپ کمتر از یک یا دو روز خواهد شد، بطوریکه این توری بطور کامل کیپ خواهد شد و هیچ روغنی در مدار روغن موتور پمپاژ نخواهد شد و خلاصه ... .
6. کثیفی فیلتر روغن : داخل فیلتر روغن یک سوپاپ وجود دارد که در صورت کیپ شدن، روغن بدون عمل فیلتراسیون به سمت موتور هدایت میشود. در این حالت براده هایی که از فیلتر گذشته اند، ممکن است بر روی یاتاقان ها خط بیندازند و کارکرد آنرا مختل کنند و به این ترتیب باعث شوند که خودور یاتاقان بزند.
پیشنهاد میکنیم که در سرویس های دوره ای خودرو در زمان تعویض روغن موتور، هر بار نسبت به تعویض فیلتر روغن نیز اقدام کنید.
7. دمای بسیار بالای موتور : در صورتیکه موتور بیش از حد داغ شود، میل لنگ منبسط میشود و به یاتاقان می چسبد و فضایی برای چرخش یاتاقان و شاتون باقی نمی ماند. در ضمن با افزایش دمای موتور، دمای روغن موتور نیز افزایش یافته و ویسکوزیته آن کاهش می یابد. این دما باعث رقیق یا شُل شدن بیش از حد روغن میشود که عملاً خاصیت روان کنندگی آن از بین میرود و باعث میشود که یاتاقان بسوزد.
8. آب و روغن قاطی کردن : ناشی از سوختن واشر سیلندر یا به هر علت دیگر که باعث ورود آب به محفظه روغن موتور میشود و باعث مختل شدن عملیات روغن کاری قطعات و در نتیجه سوختن یاتاقان میشود. پس اگر هر چه زودتر نسبت به تعمیر و تعویض واشر سوخته سر سیلندر اقدام نکنید متحمل هزینه های گزاف تعمیر کامل موتور خواهید شد.
نکته مهم : بعضاً دیده شده است که یاتاقان زدن موتور ماشین بعلت ورود بُراده های آهن حاصل از خراب شدن سفت کن زنجیر تایم بوده است. پلاستیک و بالشتک های سفت کن به مرور زمان دچار فرسایش و خرابی میشوند که این اتفاق باعث تغییر در صدای موتور خواهد شد. اگر تا قب از اینکه این خرابی به بخش فلزی سِفت کن برسد، متوجه آن شوید، از یاتاقان زدن خودروی خود جلوگیری خواهید کرد.
نکته : برخی از کارشناسان، رانندگی با سرعت های خیلی زیاد بطوریکه دور موتور به محدوده قرمز نزدیک شود را نیز عاملی برای یاتاقان زدن خودرو می دانند.
نشانه ها و علائم یاتاقان زدن موتور ماشین :
- شنیدن صدای تِق تِق در زمانیکه موتور روشن است و بالا رفتن این صدا در زمان شتابگیری
- قفل شدن یا گیرپاژ کردن موتور در مواقع حاد بطوریکه موتور اصلاً روشن نمیشود.
- چراغ روغن روشن یا چشمک زن باشد که نشاندهنده کمبود روغن در موتورست. این مورد از دلایل اصلی یاتاقان زدن موتور خودروست.
- در دور آرام هیچ صدایی از موتور شنیده نمیشود و با افزایش دور موتور، صدای یاتاقان متحرک که شبیه صدای برخورد 2 فلز است، شنیده میشود.
نکته مهم : اگر هر چه سریعتر متوجه یاتاقان زدن موتور خودروتان شوید و نسبت به تعمیر آن اقدام کنید، از هزینه های اضافی تراش یا تعویض میل لنگ در امان خواهید بود. پس نسبت به هرگونه تغییر صدا، هرچند کم، در موتور خودروی خود حساس باشید. در مورد کیفیت روغنی که استفاده میکنید و نیز سطح و زمان تعویض آن هم وسواس بخرج دهید. امروزه هزینه تعمیرات موتور برای خودروی پراید از 7 میلیون و برای خودروهای پژو حدود 10 میلیون تومان به بالاست.
با سلاطین یاتاقان زدن آشنا شوید :
این خودروها بر اساس تجربه و آماری که دوستان تعمیرکار برای ما ارسال کرده اند، لیست شده است و ممکن است خودروهای دیگری نیز شایسته این عنوان باشند.
- سانتافه : بدلیل موتور کم بازده و ضعیف نسبت به کلاس و وزن خودرو و پایین بودن آلیاژ قطعات موتوری
- هیوندای آزرا : پایین بودن کیفیت آلیاژ قطعات موتوری
- هایما S7 توربو : مهندسی فنی ضعیف، کیفیت پایین قطعات موتوری، ضعف موتور نسبت به توربو بودن
- بی ام و 320 E90 : دمای بالای موتور، استهلاک فنی بالا
انواع یاتاقان موتور :
یاتاقان ها دارای 2 نوع ثابت و متحرک هستند که در ادامه به تفاوت و نحوه عملکرد هر دو خواهیم پرداخت.
یاتاقان ثابت : یا یاتاقان میل لنگ از دو نیم دایره ساخته شده و همانطور که از نامش پیداست هیچ حرکتی درون شاتون ندارد. نیمی از یاتاقان ثابت با قسمت زیرین محفظه میل لنگ یکپارچه میباشد. پس از استقرار میل لنگ در جای مناسب خود، نصف دیگر یاتاقان ثابت از زیر با پیچ به نیمه بالایی آن متصل میشود. بطور معمول هر میل لنگ 2 یاتاقان ثابت در 2 طرف خود دارد.
یاتاقان متحرک : یا همان دسته شاتون، از نظر ساختاری بسیار شبیه به یاتاقان های ثابت هستند. یاتاقان های متحرک در قطر داخلی شاتون قرار گرفته و با اتصال به میل لنگ مانع از خوردگی ناشی از تماس شاتون و میل لنگ میشوند. مهمترین تفاوت یاتاقان ثابت و متحرک اینست که یاتاقان متحرک با دسته شاتون حرکت میکند و میل لنگ درون آن حرکت دورانی دارد.